چگونه کودک خجالتی را اجتماعی کنیم؟

کودک خجالتی به کودکی گفته می شود که در موقعیت های اجتماعی احساس ناراحتی می کند. این وضعیت باعث می شود که کودک از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی یا محیط های شلوغ کناره گیری کند. این در حالی است که مشکل چگونه کودک خجالتی را اجتماعی کنیم؟ برای بسیاری از والدین یک دغدغه و چالش بسیاری مهمی است، زیرا تمام والدین دوست دارند که کودک آنها در آینده بتواند در جامعه پیشرفت کند.

والدین باید از همین دوران کودکی به فرزند خود یاد بدهند که چگونه در موقعیت های اجتماعی احساس آرامش و اعتماد به نفس کند. برای همین ما سعی کرده ایم در این مقاله از مشاوره راهکارهایی را برای اینکه چگونه کودک خجالتی را اجتماعی کنیم را عنوان و رفتارهای کودک خجالتی را مورد بررسی قرار دهیم.

کودک خجالتی چه ویژگی هایی دارد؟

اغلب کودکان خجالتی رفتارهای مشابهی دارند. با کمی دقت به رفتار کودک می توانید به راحتی خجالتی بودن او را حدس بزنید. به عنوان مثال:

• کودکان خجالتی اغلب خیلی ساکت هستند. آنها چیز زیادی برای گفتن به بچه های دیگر ندارند.
• یک کودک خجالتی با دقت به کارهایی که کودکانی دیگر انجام می دهند، نگاه می کند، اما دوست ندارد در فعالیت آنها شرکت کند. او در هنگام بازی کودکانی دیگر را تماشا می‌کند، اما خودش وارد بازی نمی شود.
• یک کودک خجالتی در کنار بچه های دیگر با کمرویی رفتار می کند. به نظر می رسد کودک عصبی است یا از بودن در کنار بچه های دیگر می ترسد. زیاد صحبت نمی کند. همچنین او ترجیح می دهد به جای بازی با بقیه همسالان خود اغلب به تنهایی و با خودش بازی کند.

روانشناسان معمولا کودکان خجالتی را کودکانی مضطرب و منزوی می دانند. این کودکان می خواهند با همسالان خود ارتباط برقرار کنند، اما خجالتی بودن آن ها را از انجام این کار باز می دارد.

کودک خجالتی وقتی در کنار کودکانی دیگر قرار می گیرد احساس می‌کند، همه بچه ها و حتی بزرگترها در حال نگاه کردن به او هستند. این احساس ناخوشایند باعث می شود که کودک حتی در میان چهره‌های آشنا، اغلب به تنهایی بازی کند. برخی دیگر از کودکان خجالتی هم ترجیح می دهند در سکوت به تماشای بازی بقیه بپردازند، بدون اینکه به آنها ملحق شوند.

چرخه باطل خجالت بودن کودکان

بسیاری از کودکان خجالتی در یک چرخه معیوب گرفتار می شوند که آنها را از برقراری ارتباط با بچه های دیگر باز می دارد. از آنجایی که این کودکان در محیط های اجتماعی احساس ناراحتی می کنند، ترجیح می دهند تا حد امکان از تعامل با همسالان خود اجتناب کنند. این بدان معنی است که یک کودک خجالتی برای صحبت و بازی کردن با بچه های دیگر تمرین کمتری دارد.

متاسفانه این وضعیت باعث می شود که کودک کمرو فرصت های خوب برای توسعه مهارت های اجتماعی از جمله گفتگو، حل مشاجره، نوبت گرفتن یا انجام فعالیت های خلاقانه با دیگران را از دست بدهد. فقدان نسبی مهارت های اجتماعی به نوبه خود  باعث احساس ناراحتی و کاهش اعتماد به نفس کودک می شود. در نتیجه کودک تلاش می کند که تا حد امکان در موقعیت های اجتماعی قرار نگیرد.

کودکان خجالتی خودشان را از جمعی که در آن قرار دارند، جدا می کنند زیرا روی ناراحتی خودشان متمرکز هستند. به عنوان مثال، آنها اوقات فراغت خود را به خواندن کتاب می پردازند یا در سکوت و از فاصله خیلی دور به بچه های دیگر خیره می شوند. متأسفانه، پیام ناخواسته ای که کودک خجالتی هنگام انجام این کار برای همسالان خود ارسال می کند این است که آنها نمی توانند با هم دوست باشند.بچه های دیگر معمولاً به این رفتار تهاجمی پاسخ منفی می دهند.

انواع بچه های خجالتی

روان شناسان بر اساس مشاهدات خود کودکان خجالتی را به سه گروه مهم تقسیم می کنند. هر کدام از این گروهها دارای الگوهای بسیار متفاوتی از روابط اجتماعی هستند. همه این کودکان رفتارهای ناشی از خجالت را که قبلاً ذکر شد، از خود نشان می دهند، اما با این حال در برخی از رفتارها به طور متفاوتی عمل می کنند. البته والدین باید دقت داشته باشند که برخی از کودکان خجالتی در هیچ یک از این دسته بندی ها قرار نمی گیرند.

کودکان خجالتی موافق

این کودکان خجالتی خودشان هرگز شروع کننده مکالمه یا بازی نیستند، اما وقتی یکی از همسالان به آنها نزدیک می شود، به گرمی به او  پاسخ می دهند. این کودکان عموماً توسط همسالان خود به خوبی پذیرفته می شوند و تقریباً به اندازه بچه های معاشرتی برای خود دوستانی پیدا می کنند.

بچه های دیگر معمولا این گروه از کودکان خجالتی را افرادی خلاق تر و باهوش تر از حد متوسط می دانند. این کودکان کمرو علیرغم تمایل به عقب نشینی در جمع، نسبت به دعوت دیگر کودکان و شروع ارتباط با آنها احساس راحتی بیشتری دارند. این خصوصیت مثبت این امکان را به کودکان می دهد که مهارت های اجتماعی لازم برای برقراری ارتباط با همسالان خود را توسعه دهند.

کودکان خجالتی نابالغ

این کودکان معمولاً در موقعیت‌های اجتماعی تا حدودی عقب می‌مانند. اما ا این حال وقتی سعی می‌کنند به همسالان خود نزدیک شوند، این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهند که برای دیگر کودکان ناخوشایند و آزاردهنده است. به عنوان مثال، یک دختر خجالتی پس از باختن در یک بازی، مکرراً از دوستان خود می پرسد آیا می‌توانیم بازی دیگری انجام دهیم؟ کودک خجالتی نابالغ دائم بازی و صحبت سایر کودکان را قطع می کند، حتی اگر آنها هنوز درگیر بازی باشند.

کودکان اجتماعی در اغلب موارد، کودکان خجالتی نابالغ را نادیده می گیرند. بنابراین کودکان خجالتی نابالغ بیشتر از کودکان خجالتی موافق مورد بی مهری همسالان خود قرار می گیرند. زیرا کودکان این گروه بین دو خصلت منفی گوشه گیری و جلب توجه دیگران با روش های مخرب و آزاردهنده در نوسان هستند. همچنین کودکان خجالتی نابالغ نسبت به سایر همسالان اجتماعی خود دوستان بسیار کمتری دارند.

کودکان خجالتی پرخاشگر

در نگاه اول پرخاشگری و خجالتی بودن به خصوص برای کودکان دو خصلت کاملا متناقض به نظر می رسد. اما مطالعات روان شناسان نشان می دهد که برخی از کودکان خجالتی رفتارهای خصمانه ای دارند. در واقع این کودکان بسیار خجالتی هستند، اما زمانی که با همسالان خود ارتباط برقرار می کنند، اغلب این کار را به شیوه خصمانه انجام می دهند. این گروه از کودکان در مقایسه با کودکان اجتماعی‌تر و سایر کودکانی خجالتی بیشترین مشکل را در برقراری ارتباط با سایر همسالان خود دارند. آنها معمولا توسط همسالان خود طرد می شوند و یا مورد آزار و اذیت قرار می گیرند.

رفتارهای پرخاشگرانه و بسیار ناخوشایند مهمترین علت این طرد شدگی است. همچنین این کودکان خجالتی پرخاشگر دوستان بسیار کمی دارند که از آنها محافظت یا دفاع کنند.

چگونه کودک خجالتی را اجتماعی کنیم؟

اگر به دنبال پاسخ این سوال خود هستید که چگونه کودک خجالتی را اجتماعی کنیم؟ باید به این موضوع توجه دشته باشید که نوع برخورد با یک فرد کمرو تا حد بسیار زیادی به فرهنگ آن جامعه بستگی دارد. بررسی های مختلف نشان می دهد کمرویی از نظر اجتماعی در فرهنگ کشورهای آسیایی قابل قبول تر است.

در فرهنگ شرقی کودکانی خجالتی در مقایسه با کودکانیی که از دیگران کناره‌گیری نمی‌کنند، بیشتر مورد علاقه همسالان خود قرار می‌گیرند. در حالیکه در فرهنگ اروپایی کمرویی به عنوان یک خصلت بسیار منفی در نظر گرفته می شود. همچنین پسران خجالتی بیشتر از دختران خجالتی مورد قضاوت قرار می گیرند.

درمان شناختی-رفتاری برای درمان کودک خجالتی

سی بی تی، شامل کمک به کودک خجالتی در مواجهه با موقعیت‌های ترسناک است. بنابراین کودک می‌تواند به تدریج اعتماد به نفس خود را افزایش دهد و اضطراب خود را به خوبی مدیریت کند. با این حال، به گفته اغلب روان شناسان ما نمی‌توانیم یک کودک خجالتی را وارد موقعیت‌های اجتماعی کنیم و امیدوار باشیم که همه چیز به سرعت درست می شود.

به عنوان مثال، اضطراب در کودکان خجالتی نابالغ و هم پرخاشگر، در مورد تعامل با همسالان کاملاً موجه است زیرا همسالان آنها واقعاً تمایل دارند که به آنها پاسخ منفی بدهند.

کودک خجالتی معمولا از سوی همسالان خود طرد می شود. این وضعیت اعتماد به نفس کودک را به شدت کاهش می دهد. این طرد شدگی باعث می شود که رشد مهارت های اجتماعی در کودکان تاخیر زیادی پیدا کند. کودکان خجالتی به راهنمایی والدین خود در مورد نحوه برقراری ارتباط با همسالان خود نیاز دارند.

روش های اجتماعی کردن کودک خجالتی

بچه های خجالتی مجبور نیستند به شکلی جادویی و کاملا یکباره به افراد برون گرا تبدیل شوند تا بتوانند دوستانی برای خود پیدا کنند. مطمئناً صبر و حوصله داشتن و به صورت تدریجی اجرا کردن هر برنامه ای باعث می شود که به نتایج بسیار بهتری برسید. شما باید به عنوان والدین پیش از هر چیز آرامش خود را حفظ کنید.

به کودک خود یاد بدهید که راه‌هایی را برای تعامل با سایر همسالان خود پیدا کند. روش های برقراری تعامل باید طوری باشد که بتواند واکنش‌های مثبتی را در سایر کودکان ایجاد کند. روش های مختلفی وجود دارد که با عمل به آنها می توانید به کودک خجالتی خود یاد بدهید که چگونه با سایر همسالان خود ارتباط برقرار کند. از جمله:

علایق فرزندتان را دنبال کنید.

 بچه ها معمولا با انجام بازی و سرگرمی های مختلف با هم دوست می شوند. فعالیتی که فرزند شما از آن لذت می برد می تواند پله ای برای شروع دوستی با دیگر کودکان باشد. اگر کودک شما بر روی فعالیت سرگرم کننده ای متمرکز است و یا کاری برای انجام دادن و صحبت کردن با همسالان خود دارد، در صورت تنهایی یا طرد شدن احساس ناراحتی کمتری می کند.

برخی از کودکان خجالتی فقط به کمی کمک و حمایت والدین خود نیاز دارند تا بتوانند از این احساس منفی عبور کنند. آنها بعد از چند بار برخورد مثبت و سازنده، می توانند به خوبی با سیار همسالان خود ارتباط برقرار کنند. در این وضعیت، فعالیت مورد علاقه نقش یک پل ارتباطی را برای یک کودک دارد.

مهارت های اجتماعی را آموزش دهید.

تعاملات اجتماعی همیشه شامل شوخ طبعی نیست. بسیاری از صحبت هایی که در طول روز به دیگران می گوییم کاملا معمولی است. بنابراین از طریق نقش آفرینی به فرزندتان کمک کنید تا متن های اجتماعی ساده را بیاموزد. به عنوان مثال، به او یاد بدهید که چگونه فقط با یک تماس چشمی با دیگران احوالپرسی کند. همچنین اهمیت صدای رسا و لبخند دوستانه را به فرزند خود آموزش بدهید. کودک شما باید یاد بگیرد که چگونه مهارت های اجتماعی خودش را به خوبی پرورش بدهد.

روی تعامل یک به یک تمرکز کنید.

بسیاری از کودکان خجالتی در جمع های بزرگ و شلوغ احساس ناراحتی دارند. این کودکان اگر در جمع های دونفره قرار بگیرند احساس راحتی بیشتری می کنند. بنابراین شما به عنوان والدین می توانید بازی های دوستانه دونفره ای را برای کودک خود ترتیب بدهید. شرکت در این بازی های دونفره به کودک خجالتی شما فرصتی می دهد تا بتواند به خوبی مهارت های اجتماعی را تمرین کند. همچنین این کار باعث عمیق تر شدن دوستی و ارتباط بین دو کودک می شود.

داشتن حتی یک دوست به فرزند شما کمک می کند که احساس شادی بیشتری داشته باشد و کمتر هدف بی مهری سایر کودکان قرار بگیرد. همچنین می توانید برای رشد مهارت های اجتماعی فرزندتان، جمع های مهمانی را در منزل خود ترتیب بدهید. اما قبل از آمدن مهمان ها، حتما با فرزندتان صحبت کنید و به او یاد بدهید که در جمع چه رفتاری باید داشته باشد.

به گفته روان شناسان کودکانی خجالتی که می‌توانند به گرمی به صحبت‌ کودکان دیگر واکنش نشان دهند، از نظر اجتماعی زندگی راحت‌تری دارند. بنابراین به فرزندتان یاد بدهید که با دیگر همسالان خود رفتارهای محبت آمیز داشته باشد. این کار می تواند نشانه خوبی برای شروع دوستی و برقراری ارتباط در میان کودکان باشد. به کودک خود یاد بدهید تا دادن پاسخ گرم به دیگران را تمرین کند. به عنوان مثال، اگر کسی از کودک شما تعریف و تمجید کرد، پاسخ صحیح این رفتار یک تشکر دوستانه است.

دیدگاه دیگران را تصور کنید.

 سال ها طول می کشد تا بچه ها یاد بگیرند که یک شخص در یک موقعیت خاص چه احساسی ممکن است داشته باشد. برای حمایت از رشد مهارت های کودک، با او خود در مورد افکار و احساسات خود در زندگی روزمره یا در کتاب ها، برنامه های تلویزیونی یا فیلم ها صحبت کنید. قرار دادن خود به جای دیگران به صورت ذهنی می تواند بچه ها را راهنمایی کند که چگونه با هم کنار بیایند. این کار باعث می شود تا بچه های خجالتی از تمرکز خود فلج کننده ایی که بر روی خود دارند، رهایی پیدا کنند.

صبور باشید.

 این تغییر رفتار ممکن است زمان ببرد. تا می توانید کودک خود را برای رشد و یادگیری تشویق کنید. با راهنمایی و تلاش مداوم، فرزند شما می تواند با بچه های دیگر ارتباط موثری برقرار کند.  پس بهتر است برای جواب گرفتن از راهکارهای اینکه چگونه کودک خجالتی خود  را اجتماعی کنیم، صبور باشید و در صورت نیاز در کنار همه این راهکارها با یک روانشناس از طریق مشاوره آنلاین مشورت بگیرید.

سوالات متداول

چه چیزی باعث خجالتی شدن کودکان می شود؟

نوزادانی که از نظر عاطفی حساس هستند و به راحتی تحت تاثیر رفتارهای دیگران قرار می گیرند و حتی از برخورد اطرافیان خود ترس دارند، به احتمال زیاد به عنوان کودکان خجالتی بزرگ می شوند. از طرفی هم بسیاری از کودکان رفتارهای خودشان را از والدین خود تقلید می کنند. برای همین به نظر می رسد خجالتی بودن والدین ممکن است باعث بروز این رفتار در کودکان شود. چون کودکان تا حدود زیادی تحت تاثیر رفتار والدین خود قرار می گیرند.

آیا رفتار والدین تاثیری بر خجالتی شدن کودکان دارند؟

اعتقاد بر این است که اکثر کودکان خجالتی به دلیل تعامل با والدین دچار کمرویی می شوند. والدینی که مستبد یا بیش از حد محافظ هستند می توانند باعث خجالتی شدن فرزندانشان شوند. کودکانی که اجازه ندارند چیزهایی را تجربه کنند ممکن است در رشد مهارت های اجتماعی دچار مشکل و در نهایت شوند.

آیا باید کودک خجالتی را سرزنش کرد؟

به کودک خود برچسب خجالتی بودن نزنید، سعی کنید به دیگران توضیح دهید که کودک شما دیر با دیگران گرم می شود و ارتباط برقرار می کند اما تمام تلاش خود را بکنید تا به این رفتار برچسب نزنید. چون این رفتار شما ممکن است منجر به کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس در کودکان شود.

آیا والدین سخت گیر بچه های خجالتی تربیت می کنند؟

والدینی که فرزندان خود را بیش از حد کنترل می‌کنند، اگرچه نیت‌شان خوب است، اما این احتمال  وجود دارند که فرزندان خود را در برابر موقعیت‌های استرس‌زا زندگی محافظت کنند. بنابراین به آنها فرصت رویایی با دیگران و برقراری ارتباط را نمی دهد. یکی دیگر از عوامل مرتبط با خجالتی بودن دوران کودکی، میزان ارتباط موثر والدین با کودکان است. هر چه والدین بتوانند ارتباط بهتری با کودک خود برقرار کنند و نقش بهتری در تقویت مهارت های اجتماعی آنها داشته باشند، در نهایت می توانند کودکانی اجتماعی تری را تربیت کنند.

سخن آخر

خجالتی بودن کودکان یکی از چالش های اصلی والدینی است که کودکان آنها از این وضعیت رنج می برند. این در حالی است که راهکارهای زیادی برای اینکه چگونه کودک خجالتی را اجتماعی کنیم وجود دارد. اگر تمام راهکارهای گفته شده در این مقاله تاثیری بر روند اجتماعی کردن کودک شما نداشت، احتمالا مشکل می تواند به برخی از مشکلات روانی مانند افسردگی و یا اضطراب در کودک خجالتی شما مربوط شود. پس بهتر است برای تشخیص علت اصلی خجالتی بودن کودک خود با یک روان شناس مجرب در زمینه رشد کودکان مشورت کنید.